چرا بهمن در کوهستان اتفاق می افتد؟

هر سال در سراسر جهان بیش از یک میلیون بهمن اتفاق می افتد. وقوع بهمن رخدادی طبیعی در کوهستان است. در کوه های ایران نیز این روند وجود دارد و در فصل های زمستان و بهار شاهد سقوط بهمن های بسیاری هستیم. در کوهستان شمال تهران نیز هر سال بهمن اتفاق می افتد که متاسفانه باعث مرگ تعدادی از هموطنان می شود.

مهمترین عامل ایجاد بهمن چیست؟

خود شما! بر اساس آمار بیشترین بهمن هایی که سبب آسیب و یا کشته شدن انسان ها شده اند، توسط خود آنها ایجاد شده است. زمانی که هشدارها جدی گرفته نشود. زمانی که عوامل محیطی موثر بر وقوع بهمن به خوبی شناخته نشود یا به آنها توجه نشود. وقتی یک اسکی باز از پیست اسکی خارج می شود تا بر روی برف های نکوبیده اسکی کند. یا یک کوهنورد از مسیر مشخص شده صعود خارج می شود تا بر روی برف ها از خود ردی به جای بگذارد و…

بهمن چگونه اتفاق می افتد؟

بهمن با حرکت توده های برف بر روی شیب، زمانی که شرایط ناپایداری بر روی شیب داشته باشند و با تحریک یک عامل خارجی مانند: (وزن برف تازه باریده، باد، وزن یک کوهنورد و…) ایجاد می شود. وقوع بهمن تابع شرایط محیط مانند: بستر برف، شدت و جهت باد، میزان برف تازه، عدم اتصال کریستال های برف تازه باریده به برف قدیمی، گرم شدن در طول روز، شیب نامناسب و… است. با حضور این عوامل کنار یکدیگر امکان وقوع بهمن به شدت افزایش می یابد.

انواع بهمن

بهمن انواع گوناگونی دارد، اما به دو شکل بهمن پودری و بهمن قالبی است، بر اساس آمارها بیشترین قربانیان بر اثر وقوع بهمن قالبی کشته شده اند.

بهمن پودری: توده ای از برف است که کریستال های آن به هم نچسبیده اند. این بهمن بیشتر در هنگام طوفان یا بلافاصله بعد از آن ایجاد می شود. این بهمن شکلی شبیه ^ را بر روی شیب ایجاد می کند.

بهمن قالبی: به دلیل شکست یه لایه برف بهم پیوسته روی یه لایه برف ضعیف قبلی ایجاد می شود. وجود یک خط شکست مشخص در بالاترین بخش بهمن (تاج بهمن) ساده ترین را شناخت این نوع بهمن می باشد.

مهمترین عوامل وقوع بهمن کدامند؟

۱- شیب و عوارض منطقه
2- آب و هوا منطقه
3- نحوه لایه بندی برف
4- انسان ها

۱- شیب و عوارض منطقه: شکل شیب نیز تاثیر زیادی در وقوع بهمن دارد. بیشتر بهمن های قالبی در شیب های محدب ایجاد شده اند.

مناسب ترین شیب برای ایجاد بهمن بین ۳۰ تا ۴۵ درجه (شیب بحرانی) است و بیشترین تعداد بهمن در این شیب اتفاق افتاده است.

۲- آب و هوای منطقه: هر چه برف تازه ببارد احتمال رخداد بهمن بیشتر می شود، یا می تواند حجم زیادی از برف را در یک شیب به روی هم انباشته کند و خطر بهمن را افزایش دهد. همواره اولین روز آفتابی بعد از چند روز هوای برفی خطرناک ترین زمان برای رخداد بهمن است.

دمای پائین، همراه با ریزش برف باعث می شود تا برف تازه تحکیم پیدا نکند و برف تازه مستعد وقوع بهمن باشد. همچنین افزایش زیاد دمای هوا، برف را شل می کند و باعث می شود تا برف استحکام خود را از دست بدهد و احتمال وقوع بهمن افزایش یابد. بهمن های قبلی که در اطراف شما اتفاق افتاده اند، حجم زیاد بارش برف تازه (۲۰ سانتیمتر یا بیشتر) برف تازه که در حال بارش است (۲ سانتیمتر در ساعت یا بیشتر) نشان دهنده افزایش احتمال وقوع بهمن است.

۳- نحوه لایه بندی برف: در طول فصل زمستان برف تازه در معرض عواملی مانند: باد و دمای متغیر هوا در (روز و شب) است، به همین دلیل به شکل لایه های متفاوتی با استحکام متفاوت بر روی شیب قرار می گیرد. نحوه لایه بندی برف بر روی شیب تاثیر بسیار زیادی بر وقوع بهمن دارد. یک لایه برف تازه بر روی یک بستر ناپایدار می تواند سبب لغزش لایه رویی و وقوع بهمن شود.

۴- انسان ها: وقوع بهمن ناشی از بخت و اقبال نیست، بلکه نتیجه تصمیم انسان ها است! بر اساس آمار گردآوری شده، بیش از ۹۰% از بهمن ها که منجر به مرگ یا صدمه شده اند، توسط انسان ها ایجاد شده اند. انسان ها به دلایل متعددی مانند: (نحوه تصمیم گیری، عدم اگاهی و آموزش نامناسب، نگرش و عادت های نادرست، عدم انتخاب مسیر صحیح و…) علایم هشدار دهنده وقوع بهمن را نادیده می گیرند و با تصمیم گیری نادرست سبب وقوع بهمن می شوند.

شرایط مستعد وقوع بهمن معمولا” چگونه است؟

یک شیب تند که نزدیک خط الراس است و در سایه قرار دارد. همچنین حجم زیادی از برف تازه که توسط باد در آن انباشته شده است.

اگر شاهد سقوط بهمن روی دیگران بودید:

◄ شما نباید یک قربانی دیگر باشید! تشخیص دهید که آیا ورود شما به منطقه وقوع بهمن، ایمنی شما را به خطر می اندازد یا نه؟
◄ زمان بسیار حیاتی است، شما تنها کسانی هستید که می توانید در اولین ۱۵ دقیقه حیاتی پس از وقوع بهمن به قربانی کمک کنید.
◄ اگر محیط ایمن بود، آخرین نقطه رویت فرد را شناسایی کنید و در مسیر سقوط بهمن با چشم به دنبال قربانی بگردید.
◄ اگر در سطح بهمن قربانی را نیافتید با استفاده از روش های جستجو با سوند بهمن و یا با استفاده از (دستگاه های الکترونیکی) به دنبال وی بگردید.

اگر خودتان گرفتار بهمن شدید:

◄ فریاد بکشید و سایر افراد را آگاه سازید.
◄ همه تجهیزات (کوله پشتی، باتوم، کلنگ و…) را از خود جدا کنید.
◄ سعی کنید خود را به سمت کنارهای بهمن بکشید.
◄ سعی کنید یکی از دستانتان را در مقابل صورت قرار دهید و زانو ها را به سمت سینه خم کنید تا فضای بیشتری برای تنفس در اختیار داشته باشید.
◄ اگر نور خورشید را می بینید، سعی کنید خودتان را تکان دهید و به بالای برف بکشید، در غیر این صورت انرژی خود را ذخیره کنید.
◄ آرام باشید و به تنفس خود نظم دهید.

همواره به یاد داشته باشید:

◄ در هنگام اجرای برنامه کوهنوردی به همه تغییرات محیط توجه داشته باشید، تغییر در شرایط برف و دمای محیط آن می تواند نشان دهنده افزایش خطر وقوع بهمن باشد.
◄ اجتناب از وقوع بهمن و یا زنده ماندن بعد از رخداد آن، نیاز به داشتن دانش در مورد بهمن و دلایل و شرایط وقوع، تجربه صعود در مسیرهای برفی و انتخاب مسیر صعود و فرود صحیح دارد.

تالیف: غلامرضا فتحی

ویراستاری: ا. منصوری