با توجه به شروع فصل گرما و اجتناب ناپذیری کوهنوردی و طبیعت گردی در فصل تابستان، لازم دانستم گزیده ای از کتاب مفید: (مجموعه ای از اطلاعات پزشکی، بیماری ها، امداد و نجات برای کوهنوردی و سفر در طبیعت) نوشته: دکتر حمید مساعدیان، مدیر انجمن پزشکی کوهستان ایران را برای شما عزیزان ارائه کنم. امیدوارم این مطلب مورد استفاده شما کوهنوردان و طبیعت دوستان گرامی قرار گیرد.

گرما زدگی (Heath Stroke)

تعاریف مهم:

• بهترین پوشش بدن در هنگام فعالیت در طبیعت در هر فصل و منطقه، لباسی است که در آن احساس سرما نکنید.
• اصطلاح (خستگی گرمایی) ناشی از افزایش دمای بدن که بی اشتهایی و عطش به مایعات از علائم آن است.
• حتی در فصل گرما به علت ترس از سرمازدگی، پوشیدن زیاد لباس می تواند باعث گرمازدگی شود.
• گرمازدگی یک اورژانس واقعی است.

شرایط بروز گرمازدگی:

• این عارضه بیشتر در دمای بالاتر از ‏‏‏‏‏‏۴۰°C ایجاد می شود.
• در گرمازدگی تا ۹۰% احتمال مرگ وجود دارد!
• کم آبی پیش زمینه گرمازدگی است.
• در گرمازدگی، کار شدید موثرتر از کم آبی است.
• سالمندان، کودکان، افراد چاق و مبتلایان به بیماری های مزمن مانند: دیابت، بیماری های قلبی عروقی و پرکاری تیروئید به گرمازدگی حساس ترند.
• گرمازدگی در ۲ طیف سنی سالمندان و اطفال، بسیار سریع و خطرناک است.
• دامنه حرارت بدن باید بین ۳۶.۵ تا ‏‏‏۳۷.۵°C باشد، بیش از ‏‏‏۲°C‏ تفاوت دما، در عملکرد دستگاه های بدن اختلال ایجاد کرده و احتمال مرگ وجود دارد!

شرایط افزایش تولید گرما در بدن:

• گرمای بالای محیط.
• فعالیت بدن در این عارضه موثرتر از شرایط محیط است.
• سوخت و ساز مواد غذایی در سلول می تواند تا ۱۰ برابر بالا برود.
• با پوشش بیش از حد احتمال کاهش جذب محیطی گرما وجود دارد.
• رطوبت محیط، برای مثال: (گرمای بالای ‏‏‏۲۸°C با رطوبت ۸۰%، برابر با ‏‏‏۴۵°C هوای گرم و خشک است)

ویژگی های ارتفاع:

• هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع، ‏‏‏‏‏‏۶°C کاهش دما به همراه دارد.
• هر ۳۰۰ متر افزایش ارتفاع، به سبب عدم تراکم ابرها و آلودگی های هوا ۴% افزایش اشعه UV را به دنبال دارد.
• افزایش خشکی هوا در ارتفاعات طبعا” برابر با کاهش آب بدن است.

روش های پیشگیری و دفع حرارت بدن:

• استفاده از پوشاک لایه لایه برای امکان کم کردن تعداد لباس های ضخیم.
• تعریق، موثرترین راه کاهش دمای بدن است که بستگی به چند عامل دارد: (درجه حرارت محیط – رطوبت – باد – پوشش بدن)
• استراحت در فواصل معین در حین فعالیت های ورزشی و کوهنوردی.

علائم گرمازدگی:

• درجه ضعیف: سرخی پوست صورت و بدن – گرفتگی عضلات – احساس خستگی و بی اشتهایی – احساس عطش.
• درجه متوسط: سردرد – سرگیجه – منگی – اختلال هوشیاری – توهم – اختلال تکلم – خون ریزی بینی – بی اختیاری ادرار و مدفوع – افزایش تنفس و ضربان قلب – تنفس سریع و سطحی – نبض ضعیف.
• درجه شدید: تمام مراحل فوق وجود دارد و حتی ممکن است مصدوم تعریق نداشته باشد! در این مرحله احتمال بروز شوک و بیهوشی ناگهانی وجود دارد.

درمان و کمک های اولیه:

• مصدوم را به محل سایه و خنک منتقل کنید.
• مصدوم را بر روی زمین صاف درازکش کنید و کوله را زیر پاهای او بگذارید تا پاها بالاتر از سر قرار گیرد و خون رسانی به مغز راحت تر انجام شود.
• دور مصدوم را خلوت کنید و از رسیدن هوای تازه به مصدوم مطمئن شوید.
• تنفس مصنوعی (CPR)‏
• پائین آوردن دمای بدن به طور تدریجی با ملافه خیس یا وسایل مرطوب.
توجه: اگر مصدوم در معرض هوای خشک قرار گرفت و دمای بدن او به ‏‏‏‏‏‏۳۸°C رسید، خنک کردن را متوقف کنید، سپس مصدوم را ارزیابی کنید و در صورت نیاز و بالاتر بودن دما از ‏‏‏‏‏‏۳۸°C خنک کردن را ادامه دهید.
• از آب خیلی سرد استفاده نکنید!
• مایعات کافی و مکرر به مصدوم بنوشانید.